Waar dementie en MS-onderzoek elkaar vinden

Dementie en multiple sclerose (MS) zijn twee verschillende ziekten. Toch delen professoren Charlotte Teunissen en Elga de Vries van Amsterdam UMC verrassend veel raakvlakken in hun werk. Beiden zoeken ze naar biologische aanknopingspunten in het bloed en de hersenen om ziekteprocessen vroegtijdig op te sporen en beter te begrijpen. Ze doen dat elk vanuit hun eigen expertise – fundamenteel, toegepast en klinisch – én over de grenzen van ziektebeelden heen. In dit interview vertellen ze hoe samenwerking tussen hun vakgebieden leidt tot nieuwe inzichten en hoopvolle behandelstrategieën.

Wat brengt dementie- en MS-onderzoekers bij elkaar?

Charlotte Teunissen: “Zowel dementie als MS zijn neurodegeneratieve aandoeningen, waarbij onder andere ontstekingsprocessen of schade aan zenuwbanen in de hersenen een belangrijke rol spelen. We maken voor beide onderzoeksgebieden gebruik van dezelfde geavanceerde technologieën om biomarkers te meten, zoals de simoa-technologie. Kennis die in het ene vakgebied wordt opgedaan, kunnen we direct toepassen in het andere.”

Elga de Vries: “Daarbij vullen we elkaar goed aan: Charlotte richt zich onder meer op het meten en volgen van biologische veranderingen bij mensen, ik bestudeer de onderliggende oorzaken in experimentele modellen. Samen brengen we het hele proces in kaart, van vroege detectie tot mogelijke interventies. Bovendien werken we als onderzoekers vaak aan meerdere neurologische ziekten tegelijk – dat dwingt ons om breder te kijken en patronen te herkennen.”

Kunnen jullie een voorbeeld geven van zo’n kruisbestuiving?

Charlotte: “De ontwikkeling van bloedtests om ziekteprocessen te monitoren, is veelbelovend. In het MS-onderzoek zijn biomarkers zoals neurofilament light chain in het bloed al in gebruik in de zorg. Deze ervaring nemen we mee naar het dementieonderzoek, waar we ook werken aan tijdige detectie via bloed.”

Elga: “Een ander voorbeeld is de rol van het immuunsysteem. Ook bij vroege dementie raakt het immuunsysteem ontregeld, vergelijkbaar met wat we bij MS zien. Door samen te werken, ontdekken we sneller nieuwe aanknopingspunten voor behandeling.”

Wat zijn belangrijke ontdekkingen die jullie hebben gedaan?

Elga: “Als je kijkt naar ontwikkelingen binnen het dementie-veld, hebben we ontdekt dat bij mensen met vroege dementie het immuunsysteem ernstig ontspoord raakt. Vooral bepaalde ontstekingscellen, CD8+ T-cellen, in het bloed lijken hierbij een rol te spelen: ze produceren stoffen die ontstekingscellen in de hersenen activeren, wat leidt tot ontstekingen en afbraak van hersenweefsel. Dit inzicht opent nieuwe mogelijkheden om vroeg in te grijpen.”

Charlotte: “Onze biomarkerstudies laten binnen zowel MS-als dementieonderzoek zien dat je veranderingen in het bloed kunt meten, soms zelfs voordat klinische symptomen duidelijk zijn. Door mensen langdurig te volgen, hopen we straks met een eenvoudige bloedtest de ziekte eerder te kunnen opsporen.”

Waar hopen jullie nog meer op in de nabije toekomst?

Elga: “Ik hoop op nog meer samenwerking met clinici. Als we intensiever ervaringen en kennis kunnen delen, kunnen we sneller stappen maken van het lab naar de kliniek en weer terug.”

Charlotte: “Ik hoop dat we jonge onderzoekers, zoals postdocs, meer perspectief kunnen bieden om in de wetenschap te blijven werken. En ik zou graag zien dat het nieuwe alzheimermedicijn Leqembi vergoed gaat worden. Dat is zo belangrijk, niet alleen voor patiënten en hun families, maar ook voor ons als onderzoekers. Want het biedt ons de kans om in real time van patiënten te leren.”

Waar maken jullie je zorgen over?

Charlotte: “Dat wetenschap onder druk komt te staan. Juist nu is méér onderzoek nodig om ziekten als MS en dementie beter te begrijpen en te behandelen. We weten inmiddels dat veel processen meespelen, zoals problemen in de bloedvaten en het afweersysteem. Daarom zetten we ook in op preventie.”

Elga: “Ons streven is om behandelingen steeds beter op maat te maken, aangepast aan de individuele patiënt. Dat maakt niet alleen de behandeling effectiever, maar betekent ook veel voor de families.”

Door hun samenwerking leggen Charlotte Teunissen en Elga de Vries stukje bij beetje de biologische puzzel van dementie en MS. Ze combineren hun krachten als onderzoekers op verschillende niveaus – fundamenteel, toegepast en klinisch – én over ziektegrenzen heen. Elk nieuw inzicht brengt een toekomst met betere diagnoses en behandelingen weer een stap dichterbij.

Prof. dr. Charlotte Teunissen is hoogleraar in de Neurochemie bij Amsterdam UMC en leidt de Alzheimer Center Amsterdam Biobank, met meer dan 10.000 lichaamsmonsters van mensen met dementie. Ook heeft ze verschillende internationale biomarker consortia opgezet, zoals BioMS en CSF-Society.

Prof. dr. Elga de Vries is hoofd van de onderzoeksgroep Neuro-immunologie van Amsterdam UMC en vice-decaan onderzoek van het Amsterdam UMC. Haar onderzoek richt zich op de rol van het immuunsysteem bij neurologische aandoeningen, waaronder multiple sclerose (MS) en de ziekte van Alzheimer.

Wilt u helpen?

Wilt u onderzoek naar alzheimer en andere vormen van dementie steunen? Kijk hier wat u kunt doen.

Deze publicatie is een samenwerking tussen Alzheimercentrum Amsterdam en MS Centrum Amsterdam