‘Koppen bij voetbal verhoogt risico op dementie’

Herhaaldelijke klappen tegen het hoofd bij contactsporten zoals voetbal, vechtsporten en rugby verhogen het risico op dementie. Dat stelt de Gezondheidsraad in een nieuw rapport dat op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is opgesteld. Neuroloog Jort Vijverberg van Alzheimercentrum Amsterdam en lid van de commissie Hersenletsel door sport: “Repetitief hoofdletsel leidt tot schade aan de hersenen. En dat verhoogt het risico op dementie, vooral op de lange termijn.”

De Gezondheidsraad wijst op groeiend wetenschappelijk bewijs dat herhaaldelijke impact op het hoofd – ook zonder directe klachten – op termijn hersenschade veroorzaakt. Dat geldt niet alleen voor harde botsingen, maar ook voor relatief onschuldige klappen, zoals kopballen bij voetbal. Vijverberg: “We weten uit internationaal onderzoek dat voetballers een verhoogd risico lopen op dementie. Niet na één keer koppen, maar door herhaaldelijke klappen op de hersenen. Vooral topsporters zijn kwetsbaar.”

Verschillen per sport en per speler

Volgens de Gezondheidsraad komt licht traumatisch hersenletsel (zoals een hersenschudding) vaker voor bij vechtsporten en rugby, maar omdat voetbal de populairste sport in Nederland is, lopen voetballers in absolute aantallen het grootste risico. Vijverberg: “Keepers koppen zelden en hebben ook een veel lager risico op hersenschade dan veldspelers. De intensiteit en frequentie van het koppen maken echt het verschil.”

Kwetsbare groepen extra aandacht

De raad onderstreept dat kinderen, vrouwen en para-atleten extra kwetsbaar zijn voor hersenletsel. Bij kinderen zijn de hersenen nog volop in ontwikkeling en zijn de gevolgen mogelijk ingrijpender. In sommige landen, zoals Engeland, zijn er al maatregelen genomen – bijvoorbeeld een kopverbod voor kinderen en limieten voor kopballen tijdens de training van profspelers. Vijverberg: “Ook in Nederland moeten we kritischer kijken naar kopballen bij kinderen. Er valt nog veel winst te behalen met goede voorlichting.”

Advies: meer educatie en minder kopballen

De commissie adviseert om blootstelling aan hoofdimpact zoveel mogelijk te beperken, met name bij jonge sporters. Ook pleit ze voor betere monitoring en meer onderzoek. Voorlichting is volgens Vijverberg een sleutel: “De sport is prachtig, en koppen hoort er nu bij. Maar spelers moeten wel weten wat de risico’s zijn. Ik adviseer voetballers dan ook om niet of in ieder geval minder te koppen. Uiteindelijk maakt iedereen zijn eigen keuze, maar zonder kennis van de risico’s kun je die keuze niet goed maken.”

Langzaam proces

De schade ontstaat vaak pas decennia na de sportcarrière. Vijverberg: “Een klap op de schedel herstelt niet goed als het steeds opnieuw gebeurt. Dan kunnen er eiwitophopingen ontstaan die hersencellen aantasten. Dat is een langzaam proces; vaak zien we de eerste gevolgen pas twintig jaar later.”

De Gezondheidsraad en de Nederlandse Sportraad werken aan vervolgstappen. De verwachting is dat binnenkort concrete aanbevelingen voor sportbonden, trainers, ouders en beleidsmakers volgen.