De invloed van leefstijl op het risico op dementie

Kun je zelf iets doen om je risico op dementie te verkleinen? En wat zegt het wetenschappelijk onderzoek hierover? Die vragen stonden centraal tijdens de Lunch & Learn-bijeenkomst van mei bij Alzheimercentrum Amsterdam, onderdeel van Amsterdam UMC. Researchverpleegkundige Mardou van Leeuwenstijn en onderzoeker Lisa Waterink namen de aanwezigen mee in de nieuwste inzichten over leefstijl en dementie.

Mardou en Lisa openen de bijeenkomst meteen met een prikkelende vraag. “Wie denkt dat je met leefstijl dementie kunt voorkomen?” Niemand in de zaal steekt een vinger op. En terecht, want helemaal voorkomen kunnen we dementie waarschijnlijk niet. Maar – zo blijkt al snel tijdens deze drukbezochte bijeenkomst – we kunnen wél iets doen om het risico te verlagen.

Leefstijl maakt verschil

Op basis van grote internationale studies weten we dat tot 45 procent van de gevallen van dementie samenhangt met zogenaamde ‘aanpasbare risicofactoren’, vertellen Mardou en Lisa. Denk aan roken, hoge bloeddruk, overgewicht, weinig bewegen, diabetes, depressie, gehoorverlies en eenzaamheid. Mardou vraagt de aanwezigen op te staan als ze zich herkennen in één van deze risicofactoren. Vrijwel iedereen staat op. Confronterend, maar ook hoopgevend. Want met leefstijlaanpassingen kun je vandaag nog aan de slag.

De impact van onderzoek

Lisa vertelt meer over de Finse FINGER-studie, waarin mensen twee jaar lang begeleiding kregen op meerdere leefstijldomeinen: voeding, beweging, cognitieve training en het onder controle houden van de bloeddruk. De uitkomsten lieten zien dat leefstijl een positief effect kan hebben op het behoud van cognitieve functies – al zijn de effecten klein. Inmiddels is er wereldwijd een FINGER-netwerk opgezet, met vervolgonderzoek in onder meer Nederland: de FINGER-NL-studie.

Tijdens deze studie krijgen deelnemers – mensen met twee of meer risicofactoren en een verhoogde kans op dementie – in vijf steden begeleiding gericht op gezonde gewoontes. De eerste resultaten worden volgend jaar verwacht. “Een Belangrijke vraag die we daarbij stellen is: heeft de interventie effect op het denkvermogen na twee jaar”, zegt Lisa. Inmiddels is bekend dat de studie met nog twee jaar is verlengd, waarmee ook de langere termijn effecten van de leefstijlaanpassingen op het denkvermogen kunnen worden onderzocht.

Leefstijl ná de diagnose

Maar wat als je al een diagnose hebt? “De vraag wat je nog kunt doen als je al ziek bent, leeft natuurlijk onder mensen die de geheugenpoli bezoeken”, vertelt Mardou. “Onderzoek uit Amerika toont aan dat ook dan leefstijl nog enig effect kan hebben op het denkvermogen, dagelijks functioneren én de biologische processen, zoals de hoeveelheid amyloïde in de hersenen. Wederom was het effect klein, maar geeft het eerste belangrijke aanwijzingen voor het belang van leefstijl bij de ziekte van Alzheimer ook ná de diagnose.”

In Nederland is onlangs de LIGHT-studie gestart, waarin wordt onderzocht of een leefstijlprogramma op de geheugenpoli haalbaar én effectief is voor mensen met beginnende geheugenproblemen. Het uiteindelijke doel is om gepersonaliseerd leefstijladvies een vaste plek te geven in het zorgaanbod en hiermee dementiepreventie breed te implementeren in de reguliere zorg in Nederland.

Praktisch advies

Tot slot delen Mardou en Lisa nog enkele praktische adviezen, gebaseerd op wat we nu weten:

• Houd contact met anderen en doe samen leuke dingen.
• Zorg voor goede slaap – en daarbij is kwaliteit belangrijker dan kwantiteit.
• Beweeg regelmatig, pak wat vaker de fiets en kies voor een omweg.
• Eet volgens het Mediterrane dieet.
• Probeer mindfulness of ontspanningsoefeningen.
• Blijf mentaal actief en nieuwsgierig.
• En misschien wel het belangrijkste motto: wat goed is voor je hart, is goed voor je brein.

Deze bijeenkomst onderstreept opnieuw het belang van leefstijl in het verkleinen van het risico op dementie – en hoe belangrijk het is om daar zo vroeg mogelijk in het leven mee te beginnen. Wetenschap biedt nog geen sluitende antwoorden, maar laat wel zien dat kleine stappen een verschil kunnen maken.

Wilt u helpen?

Wilt u onderzoek naar alzheimer en andere vormen van dementie steunen? Kijk hier wat u kunt doen.