Tijdens de Lunch & Learn bijeenkomst van 20 november bij Alzheimercentrum Amsterdam vertelde Dr. Kim de Kleijn over een minder belicht, maar veelbelovend onderwerp in het alzheimeronderzoek: de rol van immuuncellen in de hersenen, de microglia.

Microglia cellen zijn meer dan alleen opruimers, legt Kim uit. Ze houden de omgeving in de gaten, ruimen afval op, reageren op problemen en communiceren met andere cellen. In gezonde hersenen zijn ze onmisbaar voor het evenwicht, maar bij alzheimer blijkt dat systeem te ontsporen.

“Uit zowel hersenonderzoek na overlijden als genetisch onderzoek blijkt dat microglia veranderen bij alzheimer”, zegt Kim. “Ze zien er anders uit en gedragen zich anders. Belangrijk daarbij is het TREM-systeem: een soort sleutel-slotmechanisme dat bepaalt hoe microglia zich gedragen. Kleine foutjes in het DNA kunnen dit systeem verstoren, waardoor de cellen hun beschermende taken niet meer goed uitvoeren.”

De rol van amyloid-bèta

Centraal in Kim’s verhaal staat het eiwit amyloid-bèta, dat zich ophoopt in de hersenen van mensen met Alzheimer. Normaal helpen microglia bij het opruimen ervan, maar bij alzheimer lijkt die functie minder goed te werken. Mogelijk omdat de ‘sleutels en sloten’ die microglia aansturen, niet goed op elkaar passen. “Dat maakt het TREM-systeem een interessant aangrijpingspunt voor nieuwe behandelingen.”

Microglia in het lab

Omdat microglia in levende hersenen moeilijk bestudeerd kunnen worden, bootsen onderzoekers ze in het laboratorium na. Ze onderscheiden daarbij verschillende typen microglia, elk met een eigen taak, van verkennen en signaleren tot opruimen van vetten en eiwitten. “Bij alzheimer zien we dat sommige typen toenemen, terwijl andere juist verdwijnen”, vertelt Kim. “Met name de ‘praters’, die onder andere signalen doorgeven aan andere immuuncellen, lijken minder actief. Dat kan gevolgen hebben voor het opruimen van eiwitophopingen in de hersenen.”

Nieuwe richting voor behandeling

Op basis van deze inzichten wordt duidelijk dat alzheimer niet alleen een probleem is van eiwitophoping, maar ook van verstoring in de aansturing van afweercellen. Kim: “Huidige medicijnen richten zich vooral op het opruimen van amyloid-bèta. Maar misschien is dat niet genoeg. Door het gedrag van microglia te beïnvloeden, bijvoorbeeld via het TREM-systeem, zouden we hun beschermende functies kunnen herstellen of versterken.”

Microglia als sleutel tot genezing?

Kim sluit af met een hoopvolle boodschap: als we beter begrijpen hoe microglia werken, en waarom ze het bij alzheimer laten afweten, kunnen we ze misschien weer in hun kracht zetten. “Daarmee komen we een stap dichter bij behandelingen die niet alleen symptomen vertragen, maar ook ingrijpen in het onderliggende ziekteproces.”

Uw steun helpt!

Kijk hier voor meer informatie.