Hoe kan het dat sommige mensen heel oud worden zonder dementie?
Het 100-plus onderzoek heeft tot doel om te achterhalen hoe het kan dat sommige mensen extreem oud worden zonder verschijnselen van dementie te ontwikkelen. Hiervoor is het belangrijk om te onderzoeken in hoeverre het denkvermogen bij mensen van honderd jaar of ouder behouden blijft en welke factoren en/of mechanismen daar mogelijk aan ten grondslag liggen.
Het 100-plus onderzoek
Wij bestudeerden gegevens van deelnemers uit het landelijke 100-plus onderzoek; cognitief gezonde mensen van honderd jaar of ouder. Jaarlijks bezochten wij de deelnemers voor afname van vragenlijsten en zogenaamde cognitieve tests, waarmee we het denkvermogen in kaart brengen. Daarnaast gaf een deel van de deelnemers toestemming voor hersendonatie na overlijden. Hierdoor waren we in staat om te onderzoeken in hoeverre hun hersenweefsel ophopingen van de eiwitten amyloid en tau bevatten, welke kenmerkend zijn voor de ziekte van Alzheimer.
Het onderzoek had twee doelstellingen:
- Het in kaart brengen van prestaties op cognitieve tests en veranderingen in deze prestaties wanneer we de deelnemers volgden door de tijd.
- Onderzoeken of de cognitieve testprestaties en veranderingen, samenhangen met verschillende beschermende- of risicofactoren voor het ontstaan van dementie.
Dit recente werk is onlangs gepubliceerd in het internationale tijdschrift JAMA Network Open met als titel “Association of Cognitive Function Trajectories in Centenarians With Postmortem Neuropathology, Physical Health, and Other Risk Factors for Cognitive Decline“.
Goede testprestaties van 100-plussers
Bij het bestuderen van de cognitieve testprestaties, vonden we alleen een lichte achteruitgang in geheugenfuncties. Testprestaties voor alle andere onderzochte functies zoals, executieve functies, taal, visueel ruimtelijke functies, aandacht en concentratie bleven gelijk. Desondanks zagen we dat de honderdjarigen blootgesteld waren aan bepaalde risicofactoren voor dementie zoals het APOE-e4 genotype en hart- en vaatziekten. Daarnaast hadden zij uiteenlopende concentraties van de eiwitten amyloid en tau. De cognitieve testprestaties leken niet gerelateerd aan de aanwezigheid van deze risicofactoren of hersenschade. Anderzijds zagen we dat factoren als een betere fysieke gezondheid, een hoger opleidingsniveau en meer mentale activiteit wel geassocieerd waren aan betere cognitieve testprestaties in deze leeftijdsgroep.
Wat betekenen deze resultaten?
De resultaten van dit onderzoek suggereren dat honderdjarigen nog goede cognitieve functies kunnen hebben en behouden, in sommige gevallen zelfs ondanks de aanwezigheid van risicofactoren voor dementie en veranderingen in de hersenen. Dit zou kunnen betekenen dat honderdjarigen kunnen compenseren voor de aanwezigheid van deze risicofactoren en/of hersenschade. Deze bevindingen geven aanleiding om door te gaan met onderzoek naar de mechanismen die heel oud worden zonder dementie mogelijk maken.