100 jarigen over Spaanse griep en Coronacrisis
Het 100-plus Onderzoek van Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC is een samenwerking tussen ons als onderzoekers en de niet-demente 100-plussers die deelnemen aan het onderzoek. Het doel van het 100-plus Onderzoek is om te onderzoeken hoe het kan dat sommige 100-plussers gezond oud worden, zonder verschijnselen van dementie. Zo wordt er onder andere gekeken naar erfelijke factoren en de samenstelling van het afweersysteem. Wij willen bepalen hoe deze factoren mogelijk kunnen leiden tot het langdurige behoud van alle hersenfuncties. Deze kennis zou uiteindelijk kunnen bijdragen aan de behandeling van patiënten met dementie.
Kimberly van Vliet
Onze 100-plussers hebben minstens een eeuw aan levenservaring, en zij hebben al meerdere pandemieën doorgemaakt als de Aziatische griep (1957) en de Hong Kong griep (1968). Een aantal van onze 100-plussers hebben zelfs de Spaanse griep uit 1918 meegemaakt. Een zwarte bladzijde uit de geschiedenis die naar schatting tussen de 20 en 100 miljoen levens kostte. Hoe kijken de 100-plussers terug op de Spaanse griep en hoe ervaren zij de huidige coronacrisis? Wij vroegen het aan zes 100-plussers die deelnemen aan het 100-plus Onderzoek.
Kimberley van Vliet, Onderzoeker bij het 100-plus Onderzoek, Alzheimercentrum Amsterdam (Amsterdam UMC), 06-05-2020
Spaanse griep
De Spaanse griep was een pandemie zich gedurende de Eerste Wereldoorlog over de wereld verspreidde en via de Verenigde Staten vanuit Frankrijk naar Nederland kwam. De Spaanse griep bestond uit twee golven. De eerste golf in de zomer van 1918 was mild en maakte weinig slachtoffers. Echter was de tweede golf in het najaar van 1918 veel ernstiger en trof met name slachtoffers in de leeftijdsgroep tussen de 14 en 21 jaar oud. De symptomen waren keelpijn, pijn in de ledematen, hoesten, slapeloosheid, gebrek aan eetlust en koorts. Daarnaast ontstond er longontsteking of bronchitis. De ziekte werd door gastarbeiders vanuit Duitsland mee naar Nederland genomen en zo verspreidde de Spaanse griep door heel Nederland. In Nederland zijn naar schatting 38.000 mensen aan de Spaanse griep gestorven. Uiteindelijk verdween de Spaanse griep in 1920 weer net zo plotseling als het gekomen was.
Zowel het Spaanse griepvirus als het coronavirus komen van oorsprong uit de dierenwereld. Toch zijn er ook grote verschillen. Zo liet viroloog Ab Osterhaus onlangs weten dat het virus van de Spaanse griep wezenlijk anders is dan het coronavirus. Het virus van de Spaanse griep kon snel (genetisch) muteren, waardoor het gevaarlijker was. Daarnaast waren de slachtoffers van het Spaanse griep virus met name gezonde jongeren, omdat deze leeftijdscategorie minder of geen immuniteit tegen het virus hadden opgebouwd. Dit is in tegenstelling tot het huidige coronavirus.
Wij spraken met zes 100-plussers via de telefoon over de Spaanse griep en de huidige corona pandemie. Eén van de oudste deelnemers (106 jaar) van ons onderzoek, mevrouw Janssen, kan zich herinneren dat de Spaanse griep heeft plaatsgevonden. Echter, het zijn geen levendige herinneringen. Mevrouw De Jager (101 jaar) vertelt dat haar vader de Spaanse griep heeft overleefd, maar verdere herinneringen aan de Spaanse griep heeft mevrouw niet. Mevrouw Van Dijk (101 jaar) geeft aan dat de Spaanse griep heel erg was, maar hoe en wat, ze weet het eigenlijk niet goed.
En dit is ook meteen het grootste verschil tussen de Spaanse griep en de huidige corona pandemie: er werd niet over gesproken. De tijd was immers heel anders; er waren maar een aantal telefoons, geen televisie en men begaf zich toen vaak enkel binnen het eigen dorp. In tegenstelling tot 1918, is de huidige coronacrisis nu continu in de media. Iedereen heeft tegenwoordig ook toegang tot het nieuws door middel van televisie, de krant of het gebruik van internet.
De benaderde 100-plussers herinnerden zich niet welke maatregelen de overheid nam in de tijd van de Spaanse griep om de maatschappij te beschermen. Het valt misschien te verklaren doordat de oudste 100-plusser die wij gesproken hebben toentertijd slechts vijf jaar oud was. Toch blijkt uit de geschiedenisboeken dat er in de tijd van de Spaanse griep wel degelijk veiligheidsmaatregelen werden getroffen, zoals het luchten van woningen, bedrijven en scholen. Ook besloten verschillende gemeentebesturen de scholen te sluiten, kerkdiensten werden ingekort en mensen met een zieke in de familie werd gevraagd om niet naar de kerk te komen. Ook werd geadviseerd om ‘volksophopingen’ te vermijden. Binnen de zorg werden de grieppatiënten in aparte zalen verpleegd en het verplegend personeel droeg mondkapjes. Deze veiligheidsmaatregelen lijken veel op de veiligheidsmaatregelen die de overheid neemt tijdens de huidige ‘intelligente lockdown’, waarbij men zo veel mogelijk thuis moet blijven. Wel werd de zorg en besluitvorming over maatregelen overgelaten aan lokale bestuurders, instellingen, artsen en verpleegkundigen, aangezien de aandacht van de overheid in beslag werd genomen door de Eerste Wereldoorlog.
Coronacrisis
“Eenzaam” luidt het gemeenschappelijk antwoord op de vraag hoe de 100-plussers de huidige coronacrisis ervaren. De 100-plussers geven aan dat zij niemand meer zien, met een enkele uitzondering, zoals een kind die de boodschappen komt brengen. Daarnaast wordt de coronacrisis als “zeer onaangenaam” en “zwaar” omschreven. Mevrouw Janssen (106 jaar) vindt het jammer dat zij zelf geen boodschappen meer mag doen of een kopje koffie kan gaan drinken bij de buren. Mevrouw Smit (103 jaar) zit in een verzorgingstehuis waar het coronavirus momenteel heerst. Zij vertelt geëmotioneerd dat iedereen op zijn of haar kamer moet blijven en het eten wordt voor de deur gezet. Hierdoor voelt zij zich eenzaam. Ook vertelt zij dat het voor zorg-afhankelijke ouderen momenteel erg zwaar is. Dat is ook wat mevrouw De Jager (101 jaar) ervaart. Zij vertelt dat zij verschil bemerkt in de thuiszorg. Momenteel ontvangt zij minder thuiszorg, terwijl zij op dit moment in een slechte gezondheid verkeerd.
Blijf positief
Toch proberen onze 100-plussers positief te blijven. Mevrouw Van Dijk (101 jaar) geeft aan dat je er niet te veel bij moet nadenken en er zelf het beste van moet proberen te maken. Het kan altijd erger, vindt mevrouw Van Dijk: “Kijk maar naar de mensen die momenteel in een vluchtelingenkamp wonen, die hebben het pas slecht”. Mevrouw Janssen (106 jaar) drukt ons op het hart dat aan alles een eind komt, dus ook aan deze narigheid. Zij hoopt dat de geleerden snel met een oplossing komen. Ook vertelt mevrouw Janssen dat zij hoopt dat iedereen in deze crisisperiode voor elkaar klaar staat. Mevrouw Van der Berg (105 jaar) deelt dat zij elke ochtend en middag vijftien minuten op de hometrainer zit om actief te blijven. Daarnaast heeft zij verschillende kaarten ontvangen van mensen om haar sterkte te wensen tijdens deze uitzonderlijke periode. Dit geeft haar een positief gevoel.
Een eeuw aan levenservaring
De 100-plussers hebben nog enkele tips voor ons om de huidige coronacrisis door te komen. Mevrouw Bakker (101 jaar) geeft de tip om juist tijdens deze periode aan leuke gebeurtenissen terug te denken om zo een positief gevoel op te wekken. De tip van mevrouw Van der Berg (105 jaar) luidt om vooral binnenshuis actief te blijven en te proberen om niet te mopperen. Tot slot adviseert mevrouw Van Dijk (101 jaar) om positief te blijven denken. Dit heeft mevrouw haar hele leven geholpen.
Evenementen
